Có một tư duy sai lầm về phương Tây, và ngược lại…

Khi nói đến phương Tây, những người Việt thực tế nhất sẽ nghĩ đến điều gì? Là chế độ phúc lợi rất cao, là một xã hội không để ai đói, là một miền đất hứa tuyệt vời hơn hẳn… Nhưng phương Tây không phải chỉ là như thế.

Khi nhiều người Việt chứng kiến các chính sách phúc lợi xã hội mà người dân các nước phương Tây được hưởng, như miễn phí giáo dục, miễn phí y tế, trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp nhà ở, v.v. mà thèm thuồng, thì thật ra chúng ta cũng đang đứng trong một hiểu biết lệch lạc.

Khi nhiều người Việt chứng kiến khoảng cách giàu nghèo càng ngày càng xa, chi phí y tế, chi phí học đại học tăng vùn vụt, và chính sách lương hưu bị ảnh hưởng nặng nề bởi các sai phạm, thì người ta lại mơ tới giấc mơ “xuất ngoại”. Điều đó là đúng, nhưng thực tế không phải là mơ.

Có một tư duy sai lầm về xã hội phương Tây, và ngược lại, cũng có một tư duy sai lầm về xã hội mà chúng ta đang sống.

Hãy thử nghĩ:

• Để bạn nhận được những thứ miễn phí, thì ở một nơi nào đó, có ai đó, đang phải làm việc nặng nhọc hơn
• Để ai đó nhận được những thứ miễn phí, thì chính bạn sẽ phải làm việc cực khổ hơn, và đóng thuế cao hơn
• Để nuôi sống những kẻ ăn không ngồi rồi có hộ khẩu vin vào cái cớ “thất nghiệp” chứ không phải là những người khốn khổ vô gia cư, cả xã hội sẽ phải gồng mình thêm một chút…
• Lương hưu của bạn chính là phần tiền mà bạn làm ra chứ không phải là thứ mà người khác cho bạn

Hãy nhớ rằng: “Trên đời không có bữa ăn trưa miễn phí”

Lấy Đức làm ví dụ, những người trẻ tuổi, tài giỏi ở Đức không muốn làm việc tại chính quốc gia của họ, bởi vì sau khi tốt nghiệp đại học, có được một công việc thu nhập khá khẩm, họ phải đóng phần lớn thu nhập của mình để nuôi “một đội quân ăn bám”: những đứa trẻ to xác không dám rời khỏi nhà; những người nhập cư “thất nghiệp” còn sức lao động nhưng không muốn làm việc; những “Shopaholic” nghiện mua sắm bằng cách ghi nợ trả dần, v.v. Người có lương cao trên 3000 Euro nếu chưa có miễn trừ gia cảnh là phải trừ 50 – 52%, thậm chí lương thấp thì chi trả bảo hiểm cũng đã mất tới 19% rồi.

Nhân loại đang đứng trước một lối tư duy lợi dụng cảm xúc tiêu cực và phi lý trí: “Cào bằng tất cả”. Nếu trời sập thì tất cả sẽ cùng chết, vậy nên lợi ích phải cùng hưởng, có cái gì hơn thì phải chia cho đều nhau, thấy người khác có gì hơn thì dù ít dù nhiều cũng cảm thấy ghen tị. Ích kỷ, nóng giận, đố kị, và tư duy hưởng thụ đã chui vào suy nghĩ của chúng ta một cách ẩn giấu không tự biết.

Một cư dân mạng tâm sự rằng, sự nguy hiểm của tư duy cào bằng phi lý trí này là ở chỗ, nó khiến người ta không phải “nghĩ”, mà chỉ cần cảm thấy tốt là được rồi. Thất nghiệp được trợ cấp, thật là tốt! Miễn học phí, thật là tốt! Chữa bệnh miễn phí, thật là tốt! Người ta không thèm suy nghĩ nguồn gốc của những khoản tiền này đến từ đâu. Sự “cảm thấy tốt” này đang phá nát châu Âu. Khủng hoảng nợ công của Hy Lạp bắt nguồn từ việc chính phủ vay tiền về chi cho đủ mọi loại phúc lợi xã hội mà bất chấp khả năng trả nợ, bởi vì chỉ cần “cảm thấy tốt” là được rồi.

Sau khi Hillary Clinton của đảng Dân chủ thất bại, và Donald Trump của đảng Cộng hòa nổi lên tại Mỹ như một làn gió mới, nhiều người đã không thể hiểu được tại sao. Thật ra, chính sách của đảng Dân chủ, đặc biệt là Obama Care đã khiến cả xã hội Mỹ gồng mình gánh chịu chi phí y tế. Đó chính là ví dụ nổi cộm nhất về tư duy “cào bằng tất cả”. Nó có thể khiến người ta “cảm thấy tốt”, nhưng sự thực là “ở trong chăn mới biết chăn có rận”.

Tài nguyên và nguồn năng lượng trên thế giới là hữu hạn, sự tận tụy và trách nhiệm là khác biệt, con người sinh ra đã là khác nhau, và sẽ luôn là khác nhau. Người ta chỉ có thể dựa vào sự thông cảm và yêu thương để sẻ chia một cách thiện nguyện, chứ không thể dùng luật lệ để thỏa mãn nhu cầu “cào bằng tất cả”. Chính sách và luật pháp có thể được dùng như một phương thức cân bằng xã hội, kéo lại khoảng cách giàu nghèo, nhưng không thể lạm dụng nó. Bề mặt có vẻ là như nhau, tuy nhiên ẩn sâu đằng sau lại là sự nuông chiều lòng tham một cách không tự biết.

Tất nhiên, sự văn minh và điều kiện tuyệt vời ở phương Tây là một điều không thể phủ nhận, nhưng cách chúng ta nhìn nhận về sự vận hành của xã hội đó chính là điều cần phải suy ngẫm. Xã hội Việt Nam vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết và thua xa xã hội phương Tây, nhưng khi chúng ta học theo cách làm của phương Tây thì dường nh